Bor zehir mi nimet mi demeden önce kızım Alya Beren ilkokul 4. sınıf öğrencisi. 6 Eylül 2021’de yüz yüze eğitim kararı verilmişti. Her anne gibi benimde çekincelerim vardı. Gönderme ile göndermeme arasında en doğru kararı kızım adına almam gerekli idi. Ve aldım. Konuya odaklanıp iyice araştırma yaptım. Geçerli mazereti olanların dilekçe vermesi halinde devam şartının olmadığını öğrendim. Üç sayfalık dilekçe ve 60 sayfalık ek hazırlayıp okula verdim. Anlayacağınız 2021-2022 öğrenim yılını sadece sınavlara girerek tamamlamaya çalışıyoruz. Lafı çok uzatmadan Fen Bilimleri dersi maden konusunda öğretmenimizin sınıftakilere yazdırmış olduğu satırlar cok dikkatimi çekmişti. ’’Bor: Cam, deterjan, gübre ve böcek öldürücü madde yapımında kullanılır…”
Oysa 1999-2000 yıllarında avukatlık bürosunda çalışırken Eti Maden davalarımız olmuştu. Bir çok zeki ve yıllarca tatil nedir bilmeden çalışan mühendisler ofise gelir-giderdi. Aleyhlerine açılan bu davalarla ilgili çalışmalar yapılırdı. Anlayacağınız bu satırlar beni iş hayatında olduğum günlere götürüverdi. Bor aslında tek cümlelik bir olay değildi. O gün aralıksız sabaha kadar bor ve sağlık konusunu araştırdım. Bunca yıldır herşeyi kullanan ben nasıl olur da bor konusunu hiç araştırmamıştım. Kendime hayret ettim. Şimdi öğrendiklerimi paylaşma zamanı…
Bor Nedir?
Periyodik tabloda B simgesi ile gösterilen borun atom numarası 5, atom ağırlığı 10,81’dir. 3A grubunda yer alan bor yarı metal yarı iletken özelliğe sahiptir. Bor element olarak B10 ve B11 olarak adlandırılan iki ayrı kararlı izotoptan oluşur. B10 izotopu doğada %19,1 – %20, B11 ise %79,7 – 80,9 ‘dur.
Doğada serbest halde bulunmayan bor elementi, çeşitli ametal veya metal elementlerle farklı özellikler gösteren bileşikler oluşturmaktadır. Bu sayede endüstrinin farklı dallarında kullanılmaktadır.
Saf bor, karbon gibi elektrik iletkeni özelliği taşımaktadır. Kristalize bor, görünüm ve optik açısından elmasa benzer ve neredeyse elmas kadar serttir.
Bor ve Tarihçesi
İlk kez 1808 yılında Fransız kimyager J.L. Gay-Lussac ve Baron L.J. Thenard ile İngiliz kimyager H. Davy tarafından elde edilmiştir.
Bor mineralleri yapılarında farklı oranlarda bor oksit içeren doğal bileşiklerdir. Doğada 230’dan farklı bor minerali bulunmaktadır.
Türkiye ve Bor
Dünya bor rezervlerinin %73’ü Türkiye’de bulunmaktadır. Türkiye’de bilinen bor yatakları Eskişehir-Kırka, Kütahya-Emet, Balıkesir Bigadiç, Bursa-Kestel’te bulunmaktadır. 2840 Sayılı Kanun ile birlikte Türkiye’de bor ve ürünlerinin üretilmesi, işletilmesi ve pazarlanması faaliyetlerini Eti Maden yürütmektedir.
Bor ve Kullanım Alanları
Bor ve bor bileşiklerinin kullanım alanı çok geniştir. Bor elementinin 300’den farklı kullanım alanı olduğu tahmin edilmektedir. Bazı kullanım alanları;
- Cam
- Seramik
- Tarım
- Deterjanlar
- Ağartıcılar
- Alaşım Endüstrisi
- Böcek İlaçları
- Yağlayıcı madde
- Kaynak
- Nükleer Sanayi ve
- İlaç Sanayi: Sağlıklı kemiklerin gelişmesinde ve korunmasında yardımcı olarak osteoporozu önler. İdrarda kalsiyum ve magnezyum kaybını azaltır.
Benim özellikle üzerinde durmak istediğim ve bizzat deneyimlediğim asıl konu ise sağlık alanında oldu.
Bor ve Sağlık
1981 yılında yapılan araştırmalar doğrultusunda bor ürünlerinin insan vücudunda olumlu etkilere yol açtığı tespit edilmiştir. İnsan vücudunda düşük miktarlarda ihtiyaç duyulan bor, besinler ve su yoluyla dışarıdan alınan bir mineraldir. Sağlık sektöründe her geçen gün yaygın bir kullanım alanına erişen bor, birçok tedavide etkin sonuçlar vermeye başlamıştır. Bor, insan sağlığında ve sağlıklı yaşam konularında kendisini katlayarak kanıtlamaya devam etmektedir. Başta halsizlik ve stres oluşumunu minimuma indirmektedir. Ayrıca prostat kanserinin önlenmesi tedavisinde, göz iltihaplarının sterilizasyonunda, merhem yapımında ve özellikle beyin kanseri tedavisinde etkin olarak kullanılmaktadır.
Yapılan araştırmalarda bor ürünlerinin insan vücudunda bakır, magnezyum ve benzeri elementlerinin emilimini arttırmasından dolayı kemiklerin güçlendiği gözlemlenmiştir. Bu durum ağrıların azalmasına ve kemik yapısının güçlenmesine yardımcı olmaktadır.
